عمل سنگ‌شکن کلیه یک روش غیرتهاجمی برای درمان سنگ‌های کلیوی و مجاری ادراری است. این عمل با استفاده از امواج صوتی یا لیزر، سنگ‌ها را به قطعات کوچک‌تر تبدیل کرده تا به راحتی از طریق ادرار دفع شوند. سنگ‌شکن اغلب زمانی که سنگ‌ها بزرگ یا باعث درد، عفونت، یا انسداد شوند، انجام می شود و روشی سریع، با کمترین عوارض و دوره نقاهت کوتاه است و نیازی به جراحی باز ندارد.
در چه مواردی از سنگ شکن کلیه استفاده می شود؟
سنگ‌شکن کلیه در موارد زیر استفاده می‌شود:
- زمانی که سنگ‌ها بزرگتر از 5 میلی‌متر هستند یا تعداد زیادی سنگ در کلیه وجود دارند که با دارو یا درمان‌های دیگر دفع نمی‌شوند.
- اگر سنگ‌ها باعث انسداد مجاری ادراری یا عفونت شوند، سنگ‌شکن برای آزادسازی مسیر و جلوگیری از آسیب به کلیه استفاده می‌شود.
- در صورتی که سنگ‌ها باعث درد شدید و مزمن شوند و بیمار نتواند آن را تحمل کند.
- زمانی که سنگ‌ها موجب عفونت‌های مکرر در مجاری ادراری شوند.
- سنگ‌های سخت یا مقاوم به درمان
- در مواردی که جراحی سنگ کلیه به دلیل خطرات زیاد برای بیمار مناسب نباشد.
اقدامات قبل از سنگ شکن کلیه
این اقدامات شامل مراحل زیر است:
- بیمار باید تاریخچه کامل پزشکی، داروهای مصرفی و بیماری‌های زمینه‌ای خود را به پزشک اطلاع دهد.
- بررسی نوع، اندازه و محل سنگ کلیه از طریق آزمایش‌ها و تصویربرداری (مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن) انجام می‌شود.
- انجام آزمایش خون و ادرار برای بررسی عملکرد کلیه، وجود عفونت یا مشکلات انعقادی
- انجام الکتروکاردیوگرام (ECG) در بیماران مسن یا با سابقه بیماری قلبی.
- قطع مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین، وارفارین چند روز قبل از عمل
- بیمار بایداز 6 تا 8 ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن خودداری کند.
- در صورت وجود عفونت در دستگاه ادراری، ابتدا باید با آنتی‌بیوتیک درمان شده تا خطر عوارض حین یا بعد از عمل کاهش یابد.
- همراه داشتن یه نفر در روز جراحی
انواع عمل سنگ شکن کلیه
روش‌های سنگ شکنی کلیه بسته به نوع و اندازه سنگ، محل قرارگیری آن و شرایط بیمار متفاوت هستند.
سنگ‌شکنی ESWL
این روش یکی از رایج‌ترین و غیرتهاجمی‌ترین روش‌های درمان سنگ کلیه است. در این روش از امواج شوک خارجی برای خرد کردن سنگ‌ها به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود تا از طریق ادرار دفع شوند.
سنگ‌شکنی با لیزر (URS)
در این روش، یک وسیله نازک به نام یورتروسکوپ از طریق مجاری ادراری وارد کلیه شده و با استفاده از لیزر، سنگ را خرد می‌کند.
PCNL
این روش برای سنگ‌های بزرگتر یا سخت‌تر که با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند، استفاده می‌شود. پزشک یک برش کوچک در کمر ایجاد کرده و ابزار مخصوصی را وارد کلیه می‌کند تا سنگ‌ها را خرد و خارج کند.
جراحی باز یا لاپاراسکوپی
این روش‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و معمولاً برای موارد پیچیده یا در صورتی که سایر روش‌ها موفق نبوده‌اند، انجام می‌شوند.
فرایند انجام عمل سنگ شکن کلیه
سنگ‌شکن کلیه با استفاده از روش‌های مختلفی انجام می‌شود. رایج‌ترین روش سنگ‌شکن ESWL است. نحوه انجام این روش به شرح زیر است:
در ابتدا بیمار تحت بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی قرار گرفته و سپس از ژلی مخصوص برای کاهش اصطکاک استفاده می شود.
از سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن برای پیدا کردن دقیق موقعیت سنگ در کلیه استفاده می‌شود. این کار به پزشک کمک می‌کند تا امواج صوتی را به‌طور دقیق به سمت سنگ هدایت کند.
دستگاه سنگ‌شکن امواج صوتی پرقدرتی به سنگ ارسال کرده که این امواج باعث شکسته شدن سنگ به قطعات کوچک شده که اندازه آن‌ها به حدی است که می‌توانند از طریق ادرار دفع شوند.
این روش بدون نیاز به بستری بیمار انجام می‌شود و بیمار پس از مدتی استراحت می‌تواند به خانه بازگردد.
در صورتی که سنگ‌ها نتوا‌نند به اندازه کافی خرد شوند، احتمال دارد پزشک روش‌های دیگری مانند لیزر درمانی یا جراحی را پیشنهاد دهد.
مزایای انجام عمل سنگ شکن کلیه
عمل سنگ‌شکن کلیه برای درمان سنگ کلیه یا مجاری ادراری استفاده می‌شود و مزایای زیر را دارد:
- غیرتهاجمی یا کم‌تهاجمی بودن
- دوره نقاهت کوتاه
- کاهش درد و ناراحتی
- موفقیت بالا
- بدون نیاز به بستری طولانی
معایب سنگ شکن کلیه
معایب عمل سنگ‌شکن کلیه شامل موارد زیر است:
- احتمال نیاز به جلسات مکرر برای شکستن کامل سنگ‌ها
- عوارض جانبی احتمالی شامل درد، خونریزی در ادرار، یا کبودی در ناحیه مورد درمان.
- موثر نبودن برای سنگ‌های بزرگ یا سخت
- امواج ممکن است به کلیه یا دیگر بافت‌های اطراف آسیب برسانند.
- عفونت یا التهاب
سوالات متداول
بله، اگر علت اصلی تشکیل سنگ‌ها مانند رژیم غذایی نامناسب، کمبود مصرف مایعات یا بیماری‌های متابولیکی اصلاح نشود، احتمال بازگشت سنگ وجود دارد. بنابراین باید مراقبت های بعد از سنگ شکن کلیه رعایت شود.
در روش ESWL نیازی به بستری شدن نیست. اما در روش‌های جراحی مانند PCNL ممکن است چند روز بستری لازم باشد.
هزینه بستگی به نوع روش، مرکز درمانی و پوشش بیمه‌ای دارد. در مراکز دولتی معمولاً هزینه کمتر است.
در بیشتر روش‌ها مانند ESWL، درد زیادی حس نمی‌شود چرا که از بیحسی یا آرام‌بخش استفاده می شود. در روش‌های دیگر مانند PCNL یا لیزر، بیمار تحت بیهوشی قرار می‌گیرد تا دردی حس نکند.
در نهایت…
عمل سنگ‌شکن کلیه یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان سنگ‌های کلیه و مجاری ادراری است که بسته به نوع سنگ و شرایط بیمار با روش‌هایی مانند سنگ‌شکنی برون‌اندامی، لیزر، یا جراحی انجام می‌شود. این روش‌ها اغلب کم‌تهاجمی بوده دوران نقاهت آن کوتاه است. با این حال، پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ‌ها با رعایت رژیم غذایی مناسب، مصرف مایعات کافی و پیگیری‌های پزشکی ضروری است تا از عود مجدد این مشکل جلوگیری شود.