سرطان پروستات یکی از خطرناک ترین بیماری‌های مردانه است که اغلب در سنین میانسالی و سالمندی بروز می‌کند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، به مراحل پیشرفته و پیچیده‌تری منجر می‌شود و این بیماری به طور معمول به آهستگی پیشرفت می‌کند و در بسیاری از موارد، در مراحل اولیه علائم مشخصی از خود بروز نمی‌دهد، با این حال پیشرفت های پزشکی در زمینه های تشخیص و درمان، امکان مدیریت موثرتر آن را فراهم کرده‌اند.
علت بروز سرطان پروستات
سرطان پروستات بیشتر در مردان مسن رخ می‌دهد و علت اصلی آن به طور کامل مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، هورمونی و سبک زندگی در ایجاد آن نقش دارند.
افزایش سن و سابقه خانوادگی
یکی از مهم ترین عوامل خطر، افزایش سن است، به طوری که اغلب موارد این بیماری در مردان بالای ۵۰ سال دیده می‌شود و سابقه خانوادگی نقش مهمی در ابتلا به سرطان دارد، اگر یکی از بستگان درجه یک مثل پدر یا برادر دچار این سرطان شده باشد، خطر ابتلا در فرد افزایش می‌یابد، برخی جهش های ژنتیکی مانند BRCA1 و BRCA2 نیز زمینه ساز بروز این سرطان هستند.
نژاد
مردان سیاه پوست بیشتر از دیگر نژادها در معرض ابتلا و مرگ ناشی از این سرطان هستند، از سوی دیگر، هورمون های مردانه مثل تستوسترون و دی‌هیدروتستوسترون رشد سلول های پروستات را تحریک کرده و در بروز سرطان نقش خواهند داشت.
رژیم غذایی
رژیم غذایی ناسالم نیز در این زمینه موثر است و مصرف زیاد چربی های حیوانی، گوشت قرمز و لبنیات پرچرب و همچنین مصرف کم میوه، سبزیجات و فیبر با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط است و چاقی و کم تحرکی از عوامل خطر هستند، زیرا در افراد چاق، سطح برخی هورمون ها به گونه‌ای تغییر می‌کند که رشد سلول های سرطانی را تحریک می‌کند.
عوامل دیگر
در کنار این ها، التهاب مزمن پروستات یا پروستاتیت، به مرور زمان تغییراتی در سلول های پروستات ایجاد می‌کند و باعث ایجاد سرطان می‌شود و تماس با برخی مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین یا مواد صنعتی نیز در برخی افراد زمینه بروز سرطان را فراهم می‌کند.
نشانه های سرطان پروستات
علائم سرطان پروستات در مراحل اولیه خفیف یا حتی بدون علامت است، به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن کمی دشوار است و با پیشرفت بیماری، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
تغییر در الگوی ادرار
یکی از شایع ترین نشانه ها، تغییراتی در عادت ادراری مردان است، فرد احساس می‌کند که مجبور است خیلی بیشتر از قبل ادرار کند، به خصوص در طول شب و شروع جریان ادرار سخت است یا ادرار به صورت ضعیف و قطره قطره خارج می‌شود، بعضی‌ها هم حس می‌کنند مثانه شان به طور کامل تخلیه نمی‌شود، انگار هنوز ادرار باقی مانده است.
وجود خون در ادرار یا مایع منی
دیدن خون در ادرار یا در مایع منی علامت هشداردهنده ای است و این موضوع به خاطر تحریک یا آسیب به رگ های خونی کوچک اطراف پروستات است که در اثر بزرگ شدن یا سرطانی شدن آن اتفاق می‌افتد و البته وجود خون همیشه نشانه سرطان نیست، اما قطعا نیاز به بررسی دارد.
درد یا سوزش هنگام ادرار
این علامت نشان دهنده التهاب یا عفونت است، اما در مواردی که علت آن مشخص نیست و به ویژه در افراد بالای ۵۰ سال، باید به سرطان پروستات هم شک کرد و در سرطان، مجرای ادرار تحت فشار قرار می‌گیرد و باعث ایجاد ناراحتی یا سوزش خواهد شد.
درد هنگام انزال
برخی مردان در هنگام انزال درد یا حس ناخوشایندی تجربه می‌کنند و این حالت ناشی از التهاب یا فشار به ساختارهای اطراف پروستات است که در سرطان پروستات رخ می‌دهد.
اختلالات جنسی
سرطان پروستات بر روی عملکرد جنسی تاثیر می‌گذارد و یکی از علائم، ناتوانی در ایجاد یا حفظ نعوظ هست که به دلیل اختلال در جریان خون یا فشار روانی ناشی از بیماری به وجود می‌آید و همچنین کاهش میل جنسی یا لذت کمتر در رابطه در برخی افراد به وجود می‌آید.
درد در قسمت های پایین بدن
در مراحل پیشرفته، سرطان به استخوان ها گسترش پیدا می‌کند و در این حالت، فرد دردهای مداوم و عمیقی در ناحیه کمر، لگن، ران ها یا حتی دنده ها خواهد داشت که این دردها با استراحت بهبود پیدا نمی‌کنند و در شب بدتر می‌شود.
کاهش وزن و ضعف عمومی
مثل بسیاری از سرطان ها، اگر سرطان پروستات پیشرفت کند، فرد بدون دلیل مشخصی دچار کاهش وزن، خستگی مفرط یا کم اشتهایی می‌شود و این نشانه ها در مراحل پیشرفته سرطان پروستات ظاهر می‌شوند.
نحوه تشخیص سرطان پروستات
تشخیص سرطان پروستات با ترکیبی از معاینه بالینی و آزمایش های تخصصی انجام می‌شود و نخستین گام، آزمایش خون PSA است که میزان این پروتئین را در خون اندازه‌گیری می‌کند و سطح بالای PSA نشانه ای از سرطان، التهاب یا بزرگ شدن خوش خیم پروستات است، به‌علاوه معاینه انگشتی مقعدی نیز انجام می‌شود تا پزشک از طریق لمس پروستات بتواند هرگونه سفتی، برآمدگی یا ناهنجاری را تشخیص دهد.
اگر نتایج این بررسی ها مشکوک باشد، بهترین متخصص اورولوژی در شهریار برای تایید تشخیص، تصویربرداری MRI از پروستات را تجویز می‌کند تا محل دقیق ضایعه مشخص شود و در ادامه، نمونه برداری از بافت پروستات انجام می‌شود؛ در این روش، با استفاده از سوزن های مخصوص، چند نمونه کوچک از بافت پروستات برداشته شده و در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا مشخص شود سلول ها سرطانی هستند یا خیر. این مراحل در کنار هم کمک می‌کنند تا تشخیص دقیق و مرحله بیماری مشخص شود.
روش های درمان سرطان پروستات
درمان سرطان پروستات بسته به مرحله بیماری، سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار و سرعت رشد تومور متفاوت است و در ادامه، مهم ترین روش های درمانی را توضیح می‌دهیم.
جراحی پروستاتکتومی رادیکال
در این روش، کل غده پروستات به همراه بخشی از بافت های اطراف آن برداشته می‌شود و این جراحی به صورت باز یا لاپاراسکوپی انجام می‌شود، جراحی در مواردی که سرطان به خارج از پروستات گسترش نیافته باشد و بیمار در شرایط خوبی برای عمل باشد انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: جراحی پروستات
پرتو درمانی
در این روش، از اشعه برای نابود کردن سلول های سرطانی استفاده می‌شود و این روش به تنهایی یا همراه با هورمون درمانی انجام می‌شود.
هورمون درمانی
سلول های سرطان پروستات برای رشد به هورمون تستوسترون نیاز دارند و در این روش، با دارو یا جراحی برداشتن بیضه‌ها، میزان تستوسترون در بدن کاهش می‌یابد تا رشد سلول های سرطانی متوقف شود و این درمان بیشتر در موارد پیشرفته یا همراه با سایر روش ها استفاده می‌شود.
شیمی درمانی
در سرطان های پیشرفته که به دیگر قسمت های بدن گسترش یافته‌اند یا به هورمون درمانی پاسخ نمی‌دهند، از داروهای شیمی درمانی استفاده می‌شود تا سلول های سرطانی را از بین ببرند یا سرعت رشد آن ها را کاهش دهند.
درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی
در برخی موارد خاص و پیشرفته، از داروهای جدیدی استفاده می‌شود که به صورت دقیق فقط سلول های سرطانی را هدف می‌گیرند یا سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با سرطان فعال می‌کنند.
هر روش درمان مزایا و عوارض خاص خود را دارد و انتخاب آن نیاز به بررسی دقیق شرایط بیمار توسط پزشک متخصص دارد.
پیشگیری از سرطان پروستات
پیشگیری کامل از سرطان پروستات در برخی موارد امکان پذیر نخواهد بود، چون برخی عوامل خطر مثل سن، ژنتیک و نژاد قابل کنترل نیستند اما می‌توان با رعایت برخی اصول سبک زندگی، احتمال ابتلا را کاهش داد یا دست کم، روند پیشرفت بیماری را کندتر کرد.
- مصرف زیاد میوه‌ها، سبزیجات تازه، غلات کامل و غذاهای کم‌چرب به کاهش خطر کمک می‌کند.، به‌خصوص خوراکی هایی مثل گوجه‌فرنگی، انار، کلم بروکلی و چای سبز که سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند.
- مصرف زیاد گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای فرآوری‌شده خطر ابتلا رو بالا می‌برد و باید مصرف این مواد را کاهش داد.
- چاقی با افزایش خطر بروز و پیشرفت سرطان پروستات در ارتباط است و ورزش منظم و کنترل کالری دریافتی به حفظ وزن سالم کمک می‌کند.
- ورزش منظم مثل پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا سطح هورمون‌ها رو متعادل نگه می‌دارد، سیستم ایمنی رو تقویت می‌کند.
- مصرف دخانیات و الکل با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان ها از جمله سرطان پروستات مرتبط است و ترک این موارد، یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از سرطان پروستات است.
- اگر در خانواده سابقه سرطان پروستات وجود دارد یا سن بالای ۵۰ سال دارید، بهتر است به صورت منظم آزمایش PSA و معاینه پروستات انجام دهید، تشخیص زودهنگام، نقش مهمی در درمان موفق دارد.
سوالات متداول
بیشتر موارد سرطان پروستات در مردان بالای ۵۰ سال دیده می‌شود، اما در موارد نادر، مردان جوان تر نیز ممکن است به آن مبتلا شوند مخصوصا اگر سابقه خانوادگی داشته باشند.
بسته به نوع درمان، اختلالاتی در عملکرد جنسی ایجاد می‌شود، اما در بسیاری از موارد با گذشت زمان یا استفاده از داروها و روش های توان بخشی، عملکرد جنسی تا حدی بهبود می‌یابد.
در نهایت…
سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان است که در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد و تشخیص زودهنگام با آزمایش PSA و معاینه دیجیتال رکتال بسیار مهم است، درمان به مرحله بیماری، سن و وضعیت سلامت فرد بستگی دارد و شامل جراحی، پرتو درمانی یا هورمون‌درمانی است، تشخیص و اقدام به‌موقع می‌تواند شانس بهبودی را افزایش دهد.