بزرگی پروستات یا هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات یک مشکل شایع در مردان مسن است که باعث علائمی مانند تکرر ادرار، دشواری در دفع ادرار و کاهش جریان ادراری می‌شود، این عارضه به دلیل رشد غیرطبیعی بافت پروستات رخ داده و همیشه نشانه سرطان نیست، اما می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. چه عواملی باعث این عارضه می‌شوند؟ آیا این مشکل قابل پیشگیری است؟ چه روش‌هایی برای درمان آن وجود دارد؟
علت بزرگی پروستات
بزرگی پروستات که به آن هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH نیز گفته می‌شود، در مردان مسن رخ می‌دهد، این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که سلول های غده پروستات به طور غیرطبیعی رشد کرده و باعث افزایش اندازه این غده می‌شوند.
- با بالا رفتن سن، تغییرات هورمونی مانند کاهش تستوسترون و افزایش نسبی استروژن باعث رشد بیش از حد سلول‌های پروستات می‌شود.
- سطح بالاتر دی هیدروتستوسترون در بدن یکی از دلایل اصلی رشد غیرطبیعی سلول‌های پروستات است.
- مردانی که سابقه خانوادگی بزرگی پروستات دارند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
- رژیم غذایی پرچرب، کم‌تحرکی و چاقی
نشانه های بزرگی پروستات
بزرگ شدن پروستات در مردان به دلیل فشار وارد کردن به مجرای ادراری، مشکلاتی را در دفع ادرار ایجاد می‌کند و برخی از نشانه های رایج این عارضه شامل موارد زیر است:
- نیاز مکرر به ادرار، خصوصا در شب
- سختی در شروع ادرار
- کاهش فشار جریان ادرار
- احساس تخلیه نشدن کامل مثانه
- قطره‌قطره آمدن ادرار بعد از اتمام دفع
- احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار در موارد شدید
نحوه تشخیص بزرگی پروستات
پزشک برای تشخیص این مشکل ابتدا با بررسی علائم بیمار مانند تکرر ادرار، دشواری در شروع ادرار، ضعیف شدن جریان ادرار، احساس تخلیه ناقص مثانه و نیاز مکرر به ادرار در شب شروع می‌کند و سپس معاینه فیزیکی از جمله معاینه مقعدی انجام می‌شود تا اندازه پروستات بررسی شود، همچنین آزمایش PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) ممکن است برای تشخیص افتراقی بین بزرگی خوش‌خیم پروستات و سرطان پروستات درخواست شود.
آزمایش‌های تکمیلی مانند سونوگرافی پروستات، آزمایش ادرار، تست جریان ادرار و بررسی باقی‌مانده ادرار پس از تخلیه مثانه نیز به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند که در برخی موارد، سیستوسکوپی یا تصویربرداری MRI برای ارزیابی دقیق‌تر مجاری ادراری و پروستات انجام می‌شود.
چه افرادی بیشتر به بزرگی پروستات مبتلا می شوند؟
افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به بزرگی پروستات هستند عبارت‌اند از:
- با افزایش سن، احتمال بروز بزرگی پروستات بیشتر می‌شود، به‌ویژه در مردان بالای ۵۰ سال.
- اگر بستگان درجه یک مانند پدر یا برادر دچار این مشکل باشند، ریسک ابتلا افزایش می‌یابد.
- افراد دارای سبک زندگی کم تحرک
- افراد مبتلا به چاقی
- مبتلایان به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲ یا بیماری‌های قلبی
- افرادی با رژیم غذایی ناسالم
عوارض بزرگی پروستات
بزرگی پروستات برای آقایان با عوارض متعددی همراه است که احتمال دارد شما با این مشکل، فقط برخی از این عوارض را تجربه کنید. در ادامه برخی از رایج ترین آن ها را برای شما نام می‌بریم.
- احتباس ادراری
- عفونت‌های مکرر ادراری
- سنگ مثانه
- آسیب به مثانه
- نارسایی کلیه
- خون در ادرار (هماچوری)
- بی‌اختیاری ادراری
روش های درمان بزرگی پروستات
روش‌های درمان بزرگی پروستات
درمان بزرگی پروستات بسته به شدت علائم، میزان تأثیر آن بر زندگی فرد و وضعیت کلی سلامتی بیمار متفاوت است و روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی
- کاهش مصرف مایعات قبل از خواب
- اجتناب از مصرف الکل و کافئین
- تنظیم زمان تخلیه مثانه برای جلوگیری از احتباس ادراری
- ورزش منظم برای بهبود جریان خون و کاهش التهاب
- کاهش مصرف غذاهای پرچرب و افزایش مصرف میوه و سبزیجات
درمان دارویی
- مهارکننده‌های آلفا مانند تامسولوسین و آلفوزوسین که باعث شل شدن عضلات پروستات و بهبود جریان ادرار می‌شوند.
- مهارکننده‌های 5-آلفا ردوکتاز مانند فیناستراید و دوتاستراید که به کوچک شدن پروستات کمک می‌کنند.
- ترکیب داروهای مهارکننده آلفا و 5-آلفا ردوکتاز برای بهبود بهتر علائم.
- داروهای مهار کننده فسفودی استراز نوع 5 مانند سیلدنافیل که می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
روش‌های کم‌تهاجمی و غیرجراحی
- استفاده از لیزر برای برداشتن یا کاهش حجم بافت اضافی پروستات.
- ارسال امواج حرارتی به پروستات برای کوچک کردن آن.
- قرار دادن ایمپلنت‌های کوچک برای باز کردن مجرای ادراری.
- استفاده از بخار آب برای از بین بردن بافت‌های اضافی پروستات.
جراحی پروستات
- رزکسیون ترانس اورتری پروستات (TURP) که رایج ترین روش جراحی پروستات است و در آن قسمت اضافی پروستات از طریق مجرای ادرار برداشته می‌شود.
- جراحی باز پروستاتکتومی، در مواردی که پروستات بسیار بزرگ است، کل پروستات یا بخش زیادی از آن برداشته می‌شود.
- برداشتن بافت اضافی پروستات با استفاده از لیزر هولمیوم.
درمان‌های مکمل و گیاهی
- مصرف مکمل‌های گیاهی مانند نخل اره‌ای (Saw Palmetto)، عصاره دانه کدو و بتا-سیتوسترول که ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
- طب سوزنی و ماساژ پروستات که برخی معتقدند می‌تواند علائم را تسکین دهد.
روش های پیشگیری از بزرگی پروستات
برای پیشگیری از بزرگی پروستات، رعایت یک سبک زندگی سالم ضروری است. داشتن رژیم غذایی متعادل شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و کاهش چربی‌های اشباع، می‌تواند از التهاب و رشد غیرطبیعی پروستات جلوگیری کند و فعالیت بدنی منظم نیز با بهبود گردش خون و کاهش وزن، تاثیر مثبتی بر سلامت پروستات دارد.
همچنین، کنترل وزن و پیشگیری از چاقی شکمی یکی از عوامل مهم در کاهش خطر ابتلا به این بیماری است، مصرف مایعات کافی در طول روز، اما کاهش نوشیدن مایعات قبل از خواب، از ایجاد علائم ادراری مرتبط با بزرگی پروستات جلوگیری می‌کند. کاهش مصرف کافئین و الکل و عدم استفاده از دخانیات نیز به سلامت کلی پروستات کمک می‌کند و همچنین، معاینات منظم پزشکی و بررسی سطح PSA در مردان بالای ۵۰ سال می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات پروستات و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کند.
سوالات متداول
خیر اما در برخی موارد، پزشکان برای اطمینان از عدم وجود سرطان، آزمایش‌های بیشتری انجام می‌دهند.
در موارد شدید و درمان نشده، احتباس مزمن ادرار و افزایش فشار به کلیه‌ها ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود.
بیشتر بیماران با دارو درمانی و روش های کم تهاجمی درمان می‌شوند، اما در موارد شدید که پاسخ به دارو مناسب نیست، جراحی TURP یا لیزر درمانی توصیه می‌شود.
در نهایت…
تشخیص زودهنگام و رعایت نکات پیشگیرانه، از جمله اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم، ورزش منظم و انجام معاینات پزشکی دوره‌ای، نقش مهمی در کنترل و کاهش علائم داشته باشد و همچنین، روش‌های درمانی متعددی ازدارودرمانی تا جراحی‌های کم‌تهاجمی و پیشرفته وجود دارد که بر اساس شدت بیماری و شرایط بیمار انتخاب می‌شوند.