تا به حال با درد ناگهانی و شدید پهلو یا شکم مواجه شده‌اید که زندگی روزمره‌تان را مختل کند؟ سنگ حالب عامل آن است؛ سنگی که در مسیر خروج ادرار از کلیه به مثانه گیر می‌کند و گاه تنها راه درمان آن، جراحی است، جراحی سنگ حالب زمانی ضرورت پیدا می‌کند که سنگ بزرگ باشد، درد مقاوم به درمان وجود داشته باشد یا انسداد و عفونت ایجاد شود، اما چه زمانی باید به سراغ جراحی برویم؟ چه روش‌هایی وجود دارد و دوران نقاهت آن چگونه خواهد بود؟ در ادامه با پاسخ این سؤالات آشنا می‌شویم.
علت جراحی سنگ حالب
جراحی سنگ حالب زمانی انجام می‌شود که سنگ در مسیر حالب لوله‌ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند، گیر کرده و باعث انسداد، درد شدید یا آسیب به کلیه می‌شود، در ادامه مهم‌ترین دلایل نیاز به جراحی سنگ حالب آورده شده است:
- اگر سنگ حالب به طور طبیعی دفع نشود و مدت زیادی باقی بماند.
- سنگ های بزرگ تر از 6-7 میلی‌متر معمولا نیاز به مداخله دارند.
- ایجاد درد شدید و مداوم به خصوص اگر با دارو تسکین نیابد.
- باقی ماندن سنگ در حالب می‌تواند موجب عفونت خطرناک شود.
- انسداد طولانی می‌تواند به کلیه آسیب برساند.
- هیدرونفروز یا ورم کلیه ناشی از جمع شدن ادرار در کلیه به دلیل انسداد حالب.
- خون در ادرار یا علائم تحریک مثانه، در صورت ایجاد ناراحتی شدید در دستگاه ادراری.
برای دریافت نوبت از دکتر محسن بهمنی با شماره ۰۹۰۵۴۳۸۳۳۹۸ تماس بگیرید.
انواع روش های جراحی سنگ حالب
روش های جراحی سنگ حالب به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که با توجه به اندازه، محل قرارگیری سنگ، علائم بیمار و پاسخ به درمان‌های دارویی انتخاب می‌شوند، در ادامه به طور کامل و جامع، انواع روش‌های جراحی سنگ حالب را توضیح می‌دهیم:
یورتروسکوپی
از طریق مجرای ادرار، یک وسیله باریک به نام یورتروسکوپ وارد حالب می‌شود تا سنگ را پیدا کند و سپس سنگ با ابزار مخصوص خارج شده یا با لیزر یا انرژی پنوماتیک خرد می‌شود.
سنگ شکنی برون‌بدنی با امواج شوک
در روش سنگ شکنی eswl امواج صوتی پرانرژی از بیرون بدن به سمت سنگ هدایت می‌شود تا آن را خرد کند و قطعات خرد شده با ادرار دفع می‌شوند.
نفرولیتوتومی از راه پوست
برای سنگ‌های بزرگ یا مقاوم به کار می رود و با ایجاد برش کوچک در پشت بیمار، یک لوله به کلیه یا حالب وارد شده و سنگ با ابزار خاص یا لیزر برداشته می‌شود.
جراحی باز
به‌ندرت انجام می‌شود و با ایجاد برش در شکم یا پهلو، حالب باز شده و سنگ خارج می‌شود.
جراحی لاپاراسکوپی
جایگزینی کم تهاجمی برای جراحی باز به شمار می رود و با استفاده از چند برش کوچک و دوربین لاپاراسکوپ، سنگ حالب خارج می‌شود.
اقدامات قبل از جراحی سنگ حالب
اقدامات قبل از جراحی سنگ حالب شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی عملکرد کلیه و وجود عفونت
- تصویربرداری (CT یا سونوگرافی) برای تعیین محل و اندازه سنگ
- قطع برخی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون با مشورت پزشک
- ناشتا بودن از شب قبل از جراحی در صورت بیهوشی
- بررسی سابقه بیماری‌های قلبی، دیابت و آلرژی دارویی
- هماهنگی با متخصص بیهوشی
- آماده‌سازی روانی و اطلاع بیمار از روند جراحی
- امضای رضایت‌نامه جراحی
مراحل انجام جراحی سنگ حالب
مراحل انجام جراحی سنگ حالب بسته به نوع جراحی، مخصوصا یورتروسکوپی که شایع‌ترین روش است به صورت کلی شامل مراحل زیر است:
بیهوشی یا بی‌حسی
بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی بسته به شرایط و روش جراحی انجام می‌شود و باید بررسی پاسخ به داروهای بیهوشی توسط متخصص نیز انجام شود.
دسترسی به حالب
این مرحله ورود ابزار مخصوص یورتروسکوپ از طریق مجرای ادرار بدون برش و عبور از مثانه و ورود به حالب تا رسیدن به محل سنگ است.
مشاهده و خارج سازی یا خرد کردن سنگ
این مرحله شامل مشاهده مستقیم سنگ با دوربین، برداشتن سنگ با ابزار یا خرد کردن آن با لیزر یا انرژی مکانیکی و در صورت نیاز، گذاشتن دابل جی برای جلوگیری از انسداد بعد از جراحی است.
پایان جراحی و انتقال به ریکاوری
خارج کردن ابزار و انتقال بیمار به اتاق ریکاوری برای پایش وضعیت حیاتی و در صورت پایدار بودن، ترخیص در همان روز یا بستری کوتاه‌مدت است.
دوران نقاهت و مراقبت‌های بعد از جراحی
مدت زمان دوره نقاهت یورتروسکوپی معمولا ۲ تا ۵ روز است و PCNL ممکن است ۷ تا ۱۰ روز زمان نیاز باشد، جراحی باز طولانی‌تر ۲ تا ۴ هفته خواهد بود، دوران نقاهت و مراقبت‌های بعد از جراحی سنگ حالب به ویژه پس از یورتروسکوپی یا PCNL بسیار مهم است تا از عوارض احتمالی پیشگیری شده و روند بهبودی سریع‌تر طی شود که در ادامه توضیح داده‌ایم:
- روز جراحی را بهتر است در منزل یا بیمارستان در حال استراحت باشید.
- از فعالیت‌های سنگین در چند روز اول پرهیز کنید.
- مصرف منظم داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت و مسکن‌ها برای کنترل درد
- مصرف مایعات فراوان ۸ تا ۱۰ لیوان در روز برای کمک به دفع کامل خرده‌سنگ‌ها
- مشاهده رنگ و مقدار ادرار
- وجود خون خفیف در ادرار تا چند روز طبیعی است.
- اگر ادرار کاملا قرمز یا دفع ادرار سخت و دردناک شد، باید به پزشک مراجعه کنید.
- درد خفیف پهلو یا کشاله ران هنگام دفع خرده‌سنگ ممکن است ایجاد شود.
- اگر دابل جی (stent) گذاشته شده باشد، ممکن است احساس سوزش، تکرر ادرار یا درد در پهلو ایجاد کند که باید طبق زمان‌بندی، در چند هفته بعد خارج شود.
- پرهیز از ورزش سنگین، بلند کردن اشیای سنگین و فعالیت جنسی
- معمولا ۱ تا ۲ هفته پس از جراحی برای بررسی وضعیت کلیه، حالب و دابل جی باید به پزشک مراجعه شود.
جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ در حالب
جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ در حالب بسیار مهم است، چون افرادی که یک بار دچار سنگ شده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای مجدد قرار دارند که در ادامه، نکات کلیدی و مؤثر برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ حالب آورده شده است:
- حداقل ۲.۵ تا ۳ لیتر آب در روز بنوشید.
- از مصرف زیاد غذاهای شور، فست‌فود، کنسروها و ترشی‌ها بپرهیزید.
- گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ و ماهی باید به میزان متعادل مصرف شوند.
- مصرف کافی کلسیم از منابع طبیعی
- پرهیز از ذاهای حاوی اگزالات مانند چای پررنگ، اسفناج، شکلات، مغزها و ریواس
- ورزش منظم مثل پیاده روی روزانه کمک کننده است.
- انجام چکاپ دوره‌ای
سوالات متداول
هزینه جراحی سنگ حالب بسته به نوع جراحی، نوع بیمارستان خصوصی یا دولتی، روش بیهوشی، مدت بستری و پوشش بیمه متغیر است و ممکن است تفاوت زیادی داشته باشد.
احتمال برگشت سنگ بعد از جراحی وجود دارد و به سبک زندگی، رژیم غذایی، میزان مصرف آب و علت زمینه‌ای بستگی دارد؛ بدون مراقبت مناسب، احتمال عود در سال‌های بعد بالاست.
در نهایت…
جراحی سنگ حالب روشی مؤثر برای رفع انسداد و کاهش درد ناشی از سنگ های گیر کرده در حالب است و با پیشرفت تکنولوژی، اغلب این جراحی‌ها به صورت کم‌تهاجمی انجام می‌شوند و دوره نقاهت کوتاهی دارند، با این حال مراقبت‌های بعد از جراحی و اصلاح سبک زندگی برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ اهمیت زیادی دارد و تشخیص به موقع و انتخاب روش مناسب جراحی نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.