نشانه‌های اولیه درگیری کلیه در بیماران دیابتی

آیا دیابت می‌تواند یکی از مهم‌ ترین دلایل نارسایی کلیه باشد؟ بسیاری از افراد دیابتی تا مراحل پیشرفته بیماری کلیوی، هیچ علامت مشخصی احساس نمی‌کنند و بالا بودن مداوم قند خون به مرور زمان به رگ‌های خونی ریز در کلیه آسیب می‌زند و عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند، اما چگونه می‌توان از این عارضه پیشگیری کرد یا آن را به‌ موقع تشخیص داد؟ در این مطلب، رابطه دیابت و بیماری کلیوی را به طور دقیق بررسی می‌کنیم.

دیابت و بیماری کلیه چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

دیابت با افزایش قند خون مزمن به رگ‌های خونی در کلیه ‌ها آسیب می‌زند،کلیه‌ ها وظیفه تصفیه مواد زائد و مایعات اضافی از خون را دارند اما وقتی قند خون بالا برای مدت طولانی کنترل نشود، این رگ ‌ها به‌ تدریج آسیب می‌بینند و کلیه‌ ها نمی‌توانند به‌ درستی کار کنند. و به این وضعیت، نفروپاتی دیابتی گفته می‌شود که یکی از عوارض جدی دیابت است.

در مراحل ابتدایی، بیمار هیچ علامتی ندارد اما به ‌تدریج پروتئین وارد ادرار می‌شود، فشار خون بالا می‌رود و عملکرد کلیه کاهش می‌یابد و اگر این روند کنترل نشود، باعث نارسایی کلیه می‌شود که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه پیدا می‌شود، اما با کنترل خوب قند خون و فشار خون، تغذیه مناسب و پیگیری منظم، می‌توان تا حد زیادی از بروز یا پیشرفت این آسیب جلوگیری کرد.

تاثیر دیابت بر روی کلیه

دیابت تاثیر مستقیمی بر کلیه‌ها دارد، زیرا قند خون بالا به ‌مرور زمان به رگ‌های خونی ریز داخل کلیه آسیب می‌رساند، این رگ‌ها مسئول تصفیه مواد زائد از خون هستند و زمانی که آسیب ببینند، کلیه‌ها توانایی خود را در فیلتر کردن خون از دست می‌دهند و این آسیب تدریجی به کلیه‌ها باعث می‌شود پروتئین از طریق ادرار دفع شود، که یکی از اولین نشانه‌ های بیماری کلیوی در دیابت است، با پیشرفت آسیب، عملکرد کلیه کاهش پیدا می‌کند و فشار خون بالا می‌رود، و در نهایت فرد به نارسایی کلیه مبتلا می‌شود که در این حالت، برای زنده ماندن بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه خواهد داشت.

دیابت باعث سنگ کلیه می شود؟

دیابت به طور مستقیم باعث تشکیل سنگ کلیه نمی‌شود، اما احتمال بروز سنگ کلیه در افراد دیابتی بیشتر از سایر افراد است، علت این موضوع به چند عامل مرتبط است:

• در دیابت کنترل‌ نشده، مقدار زیادی قند وارد ادرار می‌شود و محیط مناسبی برای تشکیل کریستال‌های سنگ‌ ساز ایجاد می‌کند.
• کم‌آبی بدن و کاهش دفعات ادرار به دلیل کنترل‌ نشدن قند خون، ریسک رسوب مواد معدنی در کلیه را بالا می‌برد.
• افراد دیابتی اغلب ادرار اسیدی‌تری دارند، که زمینه‌ ساز ایجاد سنگ‌های اورات و اگزالات می‌شود.

📌 نتیجه: اگر دیابت دارید، با کنترل قند خون، نوشیدن مایعات کافی و تغذیه مناسب می‌توانید احتمال تشکیل سنگ کلیه را به شکل چشم‌گیری کاهش دهید.

بیشتر بخوانید: رژیم غذایی برای دفع سنگ کلیه؛ چه بخوریم، چه نخوریم؟

 روش های کاهش خطر دیابت و نارسایی کلیه

برای کاهش خطر ابتلا به دیابت و نارسایی کلیه در افرادی با ریسک بالا ، رعایت چند اصل مهم در سبک زندگی و مراقبت‌ های پزشکی بسیار موثر است، در ادامه، روش‌ های کلیدی پیشگیری را توضیح خواهیم داد. 

• مصرف کمتر قند و کربوهیدرات ‌های ساده  مثل نوشابه، شیرینی، نان سفید  و افزایش مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و چربی‌ های سالم مثل روغن زیتون
• فعالیت بدنی منظم حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌ روی یا ورزش هوازی، ۵ روز در هفته
• کاهش حتی ۵ تا ۷ درصد از وزن بدن خطر دیابت نوع ۲ را به‌ شدت کاهش می‌دهد
• ترک سیگار و مصرف الکل، سیگار مقاومت انسولینی ایجاد می‌کند و به رگ‌ ها آسیب می‌زند
• کنترل دقیق قند خون که هدف: HbA1c کمتر از 7٪  تحت نظر پزشک است.
• کنترل فشار خون و هدف فشار کمتر از 130/80 میلی‌متر جیوه است.
• آزمایش ادرار برای بررسی پروتئین و بررسی GFR و کراتینین خون هر ۶ تا ۱۲ ماه
• مصرف داروهای محافظ کلیه در صورت نیاز مانند داروهای گروه ACEI  یا ARB همچنین داروهایی مانند SGLT2 مثل Dapagliflozin نیز اثر محافظتی دارند.
• رعایت رژیم کم‌ نمک و کم‌ پروتئین در مراحل پیشرفته
• اجتناب از داروهای آسیب ‌رسان به کلیه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن مگر با تجویز بهترین متخصص اورولوژی

بیماری کلیوی چه تاثیری بر روی دیابتی ها دارد؟

بیماری کلیه تاثیر زیادی بر وضعیت سلامتی افراد دیابتی دارد و روند کنترل دیابت را سخت و عوارض آن را بیشتر می‌کند، در واقع، وقتی کلیه ‌ها آسیب می‌بینند، کارکرد طبیعی آن‌ ها در تصفیه مواد زائد، تنظیم مایعات، الکترولیت‌ ها و تولید برخی هورمون‌ها مختل می‌شود، این اختلالات، مستقیما بر دیابت و کنترل قند خون اثر می‌گذارند.

کاهش توانایی کلیه در دفع انسولین

کلیه‌ها در شرایط عادی بخشی از انسولین بدن را تجزیه و دفع می‌کنند و وقتی کلیه‌ ها آسیب ببینند، این توانایی کاهش می‌یابد و انسولین بیشتر در بدن می‌ماند، که باعث کاهش ناگهانی قند خون می‌شود.

تداخل در مصرف داروها

داروهای دیابت در بدن تجمع پیدا می‌کنند چون کلیه‌ ها نمی‌توانند آن ‌ها را به‌ درستی دفع کنند و این موضوع نیاز به تنظیم دوز داروها را ایجاد می‌کند.

افزایش خطر فشار خون بالا

بیماری کلیه باعث افزایش فشار خون می‌شود و این وضعیت کنترل دیابت را سخت ‌تر می‌کند و ریسک بیماری‌ های قلبی را افزایش می‌دهد.

افزایش خطر عوارض قلبی و عروقی

دیابت همراه با بیماری کلیه خطر حمله قلبی، سکته و مشکلات عروقی را چند برابر می‌کند.

درمان نارسایی کلیوی در بیماران دیابتی

درمان نارسایی کلیوی در بیماران دیابتی شامل ترکیبی از مدیریت دقیق دیابت و فشار خون، درمان حمایتی کلیوی و در صورت پیشرفت بیماری، درمان‌ های جایگزین کلیه مانند دیالیز یا پیوند کلیه است، هدف اصلی، کند کردن روند پیشرفت بیماری، کاهش علائم و حفظ سلامت بیمار است و مراحل درمان نارسایی کلیوی در دیابتی‌ها در ادامه بیان شده است:

کنترل دقیق قند خون

• هدف: HbA1c کمتر از ۷٪  یا طبق نظر پزشک
• انتخاب داروهایی که برای کلیه‌ ها بی‌خطر باشند مانند انسولین یا داروهای جدید مثل SGLT2 inhibitors  در مراحل اولیه
•  پرهیز از داروهای آسیب ‌رسان به کلیه

کنترل فشار خون

• هدف: کمتر از 130/80 میلی‌متر جیوه

رژیم غذایی مخصوص

پروتئین در مراحل پیشرفته برای کاهش بار روی کلیه، نمک برای کنترل فشار خون و کاهش تورم و پتاسیم و فسفر در صورت اختلال در دفع این مواد و مصرف بیشتر غذاهای سالم با شاخص گلیسمی پایین.

درمان‌ های جایگزین کلیه در مرحله نهایی نارسایی – ESRD

• دیالیز خونی تصفیه خون از طریق دستگاه
• دیالیز صفاقی استفاده از غشاء شکمی برای تصفیه
• پیوند کلیه بهترین گزینه در صورت مناسب بودن شرایط جسمی و یافتن اهداکننده

سوالات متداول

در نهایت…

دیابت و بیماری کلیه ارتباطی پنهان ولی عمیق دارند؛ هر یک مسیر دیگری را تسریع می‌کند و زندگی بیمار را به ‌شدت تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد، نکته امید بخش این است که با آگاهی، پیشگیری به ‌موقع و پیگیری منظم، می‌توان از بسیاری از عوارض جدی جلوگیری کرد، کلیه‌ ها بی‌ صدا کار می‌کنند اما نشانه‌ های کوچک را به‌ موقع می‌فرستند، کافی‌ است آن‌ ها را بشناسیم و جدی بگیریم.