واريكوسل و تشخیص آن

واریکوسل وضعیتی است که رگ های داخل (کیسه بیضه) را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بزرگ شدن و پیچ خوردن رگ ها می شود. این عارضه مشابه رگ های واریسی است که می تواند در پاها ایجاد شود. واریکوسل یکی از دلایل شایع کاهش تولید اسپرم و کیفیت پایین اسپرم است که می تواند منجر به ناباروری شود. در این مقاله به بررسی علل، علائم و گزینه های درمانی این بیماری می پردازیم.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل به بزرگ شدن رگ های داخل اسکروتوم، به ویژه شبکه پامپینیفرم که خون را از بیضه ها تخلیه می کند، اشاره دارد. این عارضه در حدود 15 درصد از مردان بالغ دیده می شود و می تواند در دوران بلوغ یا اواخر زندگی ایجاد شود. به دلیل تفاوت های آناتومیکی در نحوه جریان خون در بدن، اغلب در سمت چپ اسکروتوم یافت می شود.

علت بروز واریکوسل

علت دقیق این بیماری به طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که ناشی از عملکرد نامناسب دریچه های داخل رگ ها باشد. به طور معمول، این دریچه ها جریان خون را تنظیم کرده و از برگشت خون جلوگیری می کنند. هنگامی که آنها عملکرد خود را از دست می دهند، خون در رگ ها جمع شده و باعث بزرگ شدن آنها می شود. عوامل موثر بر این نقص عملکرد عبارتند از:

استعداد ژنتیکی

برخی از افراد ممکن است سابقه خانوادگی رگ های واریسی یا سایر اختلالات وریدی داشته باشند.

ناهنجاری های ساختاری

سیاهرگ بیضه چپ بلندتر است و با زاویه قائمه وارد سیاهرگ کلیوی می شود که باعث می شود در برابر افزایش فشار و تشکیل واریکوسل آسیب پذیرتر باشد.

افزایش فشار شکم

بلند کردن اجسام سنگین، چاقی و سرفه مزمن می تواند فشار شکم را افزایش داده و در بزرگ شدن رگ ها نقش داشته باشد.

بیشتر بخوانید: درمان تنگی مجرای ادرار

علائم واریکوسل

بسیاری از مردان مبتلا به این بیماری هیچ علائمی را تجربه نمی کنند و ممکن است حتی تا زمانی که در معاینه فیزیکی روتین یا ارزیابی ناباروری کشف نشود، از وجود این عارضه مطلع نباشند. با این حال، برخی از علائم شایع عبارتند از:

• درد یا ناراحتی در اسکروتوم، به خصوص بعد از ایستادن طولانی مدت یا فعالیت بدنی.
• رگ های بزرگ شده و قابل لمس در اسکروتوم، که اغلب به عنوان احساس “کیسه کرم” توصیف می شود.
• کوچک شدن بیضه آسیب دیده.
• با توجه به اینکه واریکوسل می تواند بر تولید و کیفیت اسپرم تاثیر منفی بگذارد، می تواند منجر به مشکل در باروری شود.

نحوه تشخیص واریکوسل

تشخیص واریکوسل به طور معمول از طریق معاینه بالینی و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود.

معاینه فیزیکی توسط پزشک

تشخیص این بیماری معمولاً شامل معاینه فیزیکی توسط پزشک متخصص است. در طول معاینه، از بیمار ممکن است خواسته شود که بایستد و زور بزند، که این کار می تواند واریکوسل را آشکارتر کند.

سونوگرافی اسکروتوم

اگر معاینه فیزیکی قطعی نباشد، می توان از سونوگرافی اسکروتوم برای مشاهده رگ ها و ارزیابی جریان خون استفاده کرد تا وجود و شدت واریکوسل تأیید شود.

سونوگرافی داپلر

اگر تشخیص از طریق معاینه فیزیکی دشوار باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی داپلر درخواست کند. این آزمایش تصویربرداری از جریان خون در وریدها و ارزیابی اندازه وریدهای گشاد شده را امکان‌پذیر می‌سازد.
سونوگرافی داپلر با دقت بالا می‌تواند شدت واریکوسل را مشخص کند و همچنین برای بررسی سایر مشکلات مربوط به بیضه‌ها مفید است.

آزمایش اسپرم (برای مردان با مشکلات ناباروری)

در برخی موارد، اگر واریکوسل باعث مشکلات ناباروری شود، پزشک آزمایش اسپرم را برای ارزیابی کیفیت و تعداد اسپرم‌ها درخواست می‌کند. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها شود.

تکنیک‌های تصویربرداری بیشتر

در موارد نادر، اگر شک به وجود بیماری‌های دیگر یا عوامل پیچیده‌تر باشد، ممکن است از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن استفاده شود. این روش‌ها معمولاً برای موارد مشکوک به تومور یا شرایط خاص به کار می‌روند.

گزینه های درمانی برای واریکوسل

همه واریکوسل ها نیاز به درمان ندارند، به خصوص اگر بدون علامت باشند و باعث مشکلات باروری نشوند. با این حال، در صورت ایجاد درد، آتروفی بیضه یا ناباروری، ممکن است درمان ضروری باشد. گزینه های درمانی رایج عبارتند از:

✅ مدیریت محافظه کارانه

برای موارد خفیف، مدیریت محافظه کارانه می تواند موثر باشد. این موارد عبارتند از:

• کنترل درد با مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن.
• اقدامات حمایتی مانند پوشیدن ساپورت ورزشی یا لباس زیر تنگ برای حمایت از اسکروتوم و کاهش ناراحتی.

✅ مداخلات جراحی

اگر اقدامات محافظه کارانه کافی نباشد، ممکن است مداخله جراحی ضروری باشد. جراحی های رایج عبارتند از:

• واریکوسلکتومی که شایع ترین جراحی برای درمان واریکوسل است. این روش شامل بستن رگ های آسیب دیده برای هدایت مجدد جریان خون به رگ های سالم تر است. این عمل را می توان از طریق جراحی باز یا لاپاراسکوپی کم تهاجمی انجام داد.
• آمبولیزاسیون پریکاتن یک روش کمتر تهاجمی است که در آن یک کاتتر وارد وریدی در کشاله ران یا گردن می شود و از کویل ها یا یک ماده اسکلروزان برای مسدود کردن رگ های آسیب دیده استفاده می شود.

روش های پیشگیری از بروز واریکوسل

در حالی که هیچ راه تضمین شده ای برای جلوگیری از واریکوسل وجود ندارد، حفظ یک سبک زندگی سالم می تواند به کاهش خطر ابتلا به آن کمک کند. این موارد عبارتند از:

• چاقی می تواند فشار شکم و احتمال ابتلا به واریکوسل را افزایش دهد، بنابراین توصیه می شو وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
• کاهش فعالیت هایی که فشار شکم را بالا می برد می تواند به جلوگیری از بزرگ شدن رگ ها کمک کند.
• تشخیص زودهنگام از طریق معاینات فیزیکی منظم می تواند به مدیریت واریکوسل قبل از بروز علائم کمک کند.
• یبوست طولانی‌مدت باعث فشار بیشتر بر وریدهای لگن و کیسه بیضه می‌شود. مصرف کافی فیبر در رژیم غذایی، مصرف آب زیاد و داشتن تحرک می‌تواند به پیشگیری از یبوست و در نتیجه کاهش فشار بر وریدها کمک کند.
• نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت بدون تغییر وضعیت می‌تواند جریان خون را مختل کرده و باعث تجمع خون در ناحیه لگن و کیسه بیضه شود. در طول روز به طور مرتب وضعیت خود را تغییر دهید و از ایستادن یا نشستن بیش از حد خودداری کنید.
• لباس‌های بسیار تنگ می‌توانند جریان خون در ناحیه لگن را محدود کنند و باعث افزایش فشار بر وریدها شوند. استفاده از لباس‌های راحت و گشاد به بهبود جریان خون و کاهش فشار روی وریدها کمک می‌کند.

سوالات متداول

در نهایت…

واریکوسل یک عارضه شایع است که می تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد و باعث ناراحتی شود. درک علل، علائم و گزینه های درمانی برای مدیریت موثر این وضعیت ضروری است. اگر مشکوک به واریکوسل هستید، برای تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید. با رویکرد صحیح، اکثر مردان مبتلا به واریکوسل می توانند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.