ناباروری: علل، تشخیص و درمان

ناباروری به‌ عنوان یکی از مشکلات پزشکی عمده در جهان شناخته می‌شود و تاثیرات عمیقی بر زندگی زوجین دارد. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ناباروری به عدم توانایی در باردار شدن، پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل متعددی در مردان، زنان یا هر دو باشد و به طور تقریبی 10 تا 15 درصد از زوجین در سنین باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

علت ناباروری چیست؟

ناباروری یک مسئله پزشکی مهم است که بر روی زوج‌ ها اثرات زیادی می‌گذارد. این وضعیت زنان و مردان را می‌تواند به شکل مساوی تحت تأثیر قرار دهد و باعث ایجاد استرس و ناراحتی ‌های روحی و اجتماعی شود. ناباروری می‌تواند به عنوان عدم توانایی یک زوج برای باروری در طول یک سال همبستگی جنسی تعریف شود. ناباروری علل متنوعی دارد و ممکن است از مشکلات در سیستم تولید اسپرم یا تخمک، مسدودیت لوله‌ های فالوپی، مشکلات هورمونی، عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی ناشی شود. برای تشخیص و درمان ناباروری، تشخیص دقیق علت آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

علل ابتلا به ناباروری بسیار متنوع است و نیاز به بررسی پزشکی دقیق دارد. تشخیص صحیح و درمان مناسب می‌تواند به بسیاری از زوج‌ها کمک کند تا بر این مشکلات غلبه کرده و بارداری موفقی داشته باشند. این علل شامل:

• کاهش تعداد اسپرم
• ضعف حرکت اسپرم
• عدم تولید تخمک یا تخمک ‌های ناکافی
• مسدودیت لوله‌های فالوپی
• اختلالات در فرآیند تخمک ‌گذاری
• اختلالات در ساختار رحم یا تخمدان
• تومورهای رحمی یا تخمدانی
• اختلالات هورمونی
• تنظیم ‌نشدن چرخه تخمک ‌گذاری
• مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل
• استرس و فشار روحی
• عوامل ژنتیکی
• عوامل مرتبط با سن

انواع ناباروری

ناباروری به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: ناباروری اولیه و ناباروری ثانویه. هر یک از این دسته‌ها نیز می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند که در زیر به توضیح آن‌ها پرداخته می‌شود.

ناباروری اولیه

ناباروری اولیه به وضعیتی اطلاق می‌شود که زوج‌ها هرگز نتوانستند بارداری موفقی داشته باشند. این نوع ناباروری می‌تواند ناشی از عوامل اختلالات تخمک‌ گذاری و مشکلات اسپرم در مردان، مشکلات رحمی و … باشد.

ناباروری ثانویه

ناباروری ثانویه به وضعیتی اطلاق می‌شود که زوج‌ها قبلاً بارداری موفقی داشتند، ولی اکنون قادر به بارداری مجدد نیستند. عوامل موثر در این نوع ناباروری شامل تغییرات در سلامت، بیماری های عفونی و التهابی لگن و سایر مشکلات خواهد بود.

تشخیص ناباروری

پزشک از شما و همسرتان در مورد سابقه پزشکی، تاریخچه بارداری، عوامل محیطی، عادات زندگی و داروهایی که تاکنون برای جلوگیری از باروری مصرف کرده‌اید، سوالاتی خواهد پرسید. این اطلاعات می‌توانند به تشخیص ناباروری کمک کنند. سپس از جمله آزمایشاتی که ممکن است انجام شود، شامل آزمون‌ های بررسی کیفیت اسپرم برای مردان و آزمایش ‌های هورمونی، آزمایش ‌های تخمک ‌گذاری و آزمایش ‌های سطح هورمون‌ های تخمدانی برای زنان است. پزشک تصاویر سونوگرافی از رحم، تخمدان ‌ها و لوله ‌های فالوپی از طریق آندوسونوگرافی را بررسی می‌کند تا اطلاعات بیشتری درباره ساختار و وضعیت آنها دریافت کند.

برای زنان، آزمایش ‌هایی مانند آزمایش خون برای تعیین سطح هورمون‌ های تخمدانی، آزمون‌های تخمک ‌گذاری و سایر آزمون‌ های مربوط به سلامت تخمدان‌ها انجام می‌شود.

برای مردان، آزمونهایی مانند آزمون اسپرموگرافی، آزمون هیپوسموتستوگرافی و آزمون روانگرافی اسپرم ممکن است انجام شود تا کیفیت و کمیت اسپرم‌ ها بررسی شود. همچنین بررسی بافت بیضه ها و تکنیک اولتراسوند برای بررسی ساختار دستگاه تولید مثل مردان مانند بیضه‌ها و پروستات انجام خواهد شد. به طور کلی، تشخیص این مشکل به گونه ای است که باید زوجین با هم تمامی آزمایشات لازم را انجام دهند تا تشخیص داده شود که مشکل برای کدام شخص است.

بیشتر بخوانید: آیا ناباروری با عمل واریکوسل درمان می شود؟

گزینه های درمانی برای ناباروری

برای درمان این مشکل، روش های درمانی مختلف با توجه به شرایط افراد و دلیل ناباروری وجود دارد که با توجه به تشخیص پزشک انجام می‌شود. در ادامه برخی از این روش های درمانی را بیان می‌کنیم:

1.  برای تنظیم سطح هورمون ‌ها در زنان و مردان داروهای هورمونی تجویز می شوند. این داروها می‌توانند تولید تخمک در زنان را تنظیم کرده و کیفیت و تعداد اسپرم ‌ها را در مردان بهبود بخشند.

2.  در برخی موارد، مشکلات فیزیکی مانند مسدودیت لوله‌ های فالوپی یا اختلالات ساختاری در دستگاه تناسلی می‌تواند نیازمند درمان جراحی باشد.

3.  برای مردان با کیفیت ضعیف اسپرم، روش ‌هایی مانند تزریق مستقیم اسپرم به تخمک (IUI) موثر خواهد بود.

4.  برای زنانی که دارای مشکلات تخمک ‌گذاری هستند، تزریق هورمون ‌های تخمدانی ممکن است کمک کننده باشد.

5.  درمان‌های نوین مانند تزریق پلاسمای غنی اسپرم، ممکن است بهبود کیفیت اسپرم در مردان را ارتقا و فرصت ‌های باروری را افزایش دهند.

6.  درمان‌های زنجیره‌ای مانند زمینه‌ سازی مصنوعی که شامل فرایندهایی مانند تخمک ‌گذاری مصنوعی (IUI) و باروری در لوله (IVF) است که می‌تواند در برخی موارد موثر باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بعد از یک سال تلاش مداوم برای بارداری موفق نشدید (یا شش ماه برای افراد بالای 35 سال)، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت داشتن مشکلاتی مانند قاعدگی نامنظم یا دردناک، سابقه سقط مکرر، یا بیماری‌هایی مانند اندومتریوز، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، یا مشکلات جنسی در مردان (مانند اختلال نعوظ یا کاهش تعداد اسپرم)، مراجعه زودتر به پزشک توصیه می‌شود.

سوالات متداول ناباروری

در نهایت…

ناباروری یک مشکل پیچیده و چند بعدی است که از عوامل مختلف جسمی، ژنتیکی و محیطی ناشی شود. تشخیص دقیق و به‌ موقع این مشکل نیازمند بررسی‌های جامع و آزمایش‌های متعدد است که شامل ارزیابی هورمونی، ژنتیکی و ساختاری برای هر دو جنس (مرد و زن) است.