جراحی سنگ کلیه یکی از روش های مؤثر برای خارج کردن سنگ های بزرگ یا مقاوم به درمان های غیرتهاجمی است، اما همانند هر عمل جراحی دیگری، با خطراتی همراه است، آیا تا به حال درباره عوارضی مانند عفونت، خونریزی، درد شدید یا آسیب به بافت کلیه شنیده‌اید؟ شدت و نوع عوارض جراحی سنگ کلیه بسته به روش جراحی، وضعیت سلامت عمومی بیمار و اندازه و محل سنگ متفاوت است، شناخت دقیق این عوارض به بیماران کمک می‌کند با آگاهی بیشتری تصمیم بگیرند و مراقبت های لازم را بعد از عمل به درستی انجام دهند تا احتمال بروز مشکلات کاهش یابد.
علت بروز عوارض جراحی سنگ کلیه
عوارض به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند که بسته به نوع جراحی، شرایط بیمار و مهارت تیم درمان متفاوت است، از جمله مهم‌ترین علل بروز عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نوع روش جراحی
جراحی هایی مانند PCNL یا جراحی باز به دلیل تهاجمی بودن باعث خونریزی، درد شدید، آسیب به بافت کلیه یا باقی ماندن بخشی از سنگ در کلیه می‌شوند.
وضعیت عمومی بیمار
افرادی با دیابت، فشار خون بالا یا نارسایی کلیه بیشتر در معرض عوارضی مانند عفونت، تأخیر در ترمیم زخم یا اختلال در عملکرد کلیه هستند.
مهارت جراح و تجهیزات مرکز
جراحی توسط تیم کم تجربه یا در مراکز با تجهیزات ضعیف منجر به آسیب به مجاری ادراری، خونریزی، باقی ماندن سنگ کلیه یا نیاز به جراحی مجدد می‌شود.
نوع و واکنش به بیهوشی
برخی بیماران به داروهای بیهوشی حساسیت دارند که موجب عوارضی مثل تهوع، استفراغ، افت فشار خون، تنگی نفس یا حتی مشکلات قلبی می‌شود.
عدم رعایت مراقبت‌های پس از جراحی
رعایت نکردن دستورات بهترین متخصص سنگ کلیه مثل مصرف نکردن آنتی‌بیوتیک، کم نوشیدن مایعات یا نادیده گرفتن علائم هشدار دهنده باعث عفونت، تب یا انسداد مجدد می‌شود.
عوارض شایع بعد از جراحی سنگ کلیه
این عوارض بسته به نوع جراحی مانند PCNL، لیتوتریپسی، لاپاراسکوپی یا جراحی باز، وضعیت سلامت بیمار و مراقبت های بعد از عمل سنگ کلیه متفاوت هستند:
درد و ناراحتی در ناحیه عمل
پس از جراحی سنگ کلیه، احساس درد در ناحیه کلیه، پهلو یا محل برش طبیعی است و شدت درد در روزهای اول بیشتر بوده و با مسکن کنترل می‌شود، در جراحی های تهاجمی‌تر مثل PCNL، درد ممکن است بیشتر باشد.
خون در ادرار
وجود خون در ادرار پس از جراحی شایع است و طی چند روز به مرور کاهش می‌یابد، اما اگر ادامه دار یا شدید باشد، نشانه‌ای از آسیب به بافت کلیه یا عفونت بوده و نیاز به بررسی دارد.
عفونت مجاری ادراری یا محل جراحی
جراحی کلیه زمینه ساز عفونت است و علائم آن شامل تب، لرز، سوزش ادرار و بوی بد ادرار است که استفاده از آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه و رعایت بهداشت احتمال عفونت را کاهش می‌دهد.
نشت ادرار از محل جراحی
در برخی موارد، به دلیل آسیب به بافت کلیه یا مجاری ادراری، ادرار به خارج از مسیر طبیعی نشت کرده و این موضوع نیاز به پیگیری فوری دارد و در موارد شدید ممکن است نیاز به مداخله مجدد باشد.
ایجاد سنگ مجدد در آینده
حتی پس از برداشتن سنگ، اگر سبک زندگی و رژیم غذایی بیمار اصلاح نشود یا علت زمینه‌ای سنگ سازی کنترل نشود، خطر تشکیل مجدد سنگ وجود دارد.
آسیب به بافت های اطراف کلیه
در حین جراحی بافت های اطراف کلیه، روده یا عروق خونی آسیب می‌بینند و این نوع آسیب‌ها نادر ولی مهم و گاه خطرناک هستند و نیاز به مداخله پزشکی دارند.
افت عملکرد کلیه
در برخی بیماران، به ویژه کسانی که یک کلیه دارند یا از قبل دچار بیماری کلیوی هستند، جراحی منجر به کاهش موقت یا دائمی عملکرد کلیه می‌شود.
احتباس ادرار یا مشکل در تخلیه مثانه
در برخی بیماران، به خصوص افراد مسن یا دارای مشکلات پروستات، بعد از عمل، تخلیه ادرار به درستی انجام نمی‌شود و نیاز به سوند‌گذاری موقت است.
تهوع، استفراغ و سردرد
استفاده از بیهوشی عمومی یا نخاعی باعث تهوع، استفراغ، سردرد یا احساس خواب آلودگی در ساعات اولیه پس از جراحی می‌شود.
لخته شدن خون
بی تحرکی طولانی مدت بعد از عمل احتمال لخته شدن خون در پاها یا ریه‌ها را افزایش می‌دهد و تحرک زودهنگام و مصرف داروهای ضد انعقاد در صورت لزوم، از بروز این عارضه جلوگیری می‌کند.
عوارض نادر جراحی سنگ کلیه
این موارد شیوع کمتری دارند، اما به دلیل اهمیت بالینی، آگاهی از آن‌ها ضروری است:
آسیب به اعضای مجاور
در جراحی های تهاجمی مانند PCNL یا جراحی باز، احتمال آسیب تصادفی به ارگان های اطراف کلیه از قبیل روده، طحال و کبد وجود دارد که ممکن است نیاز به جراحی ترمیمی دارد.
خونریزی شدید و نیاز به تزریق خون
در برخی بیماران به ویژه در جراحی های بزرگ یا در صورت اختلالات انعقادی، خونریزی شدید رخ می‌دهد که گاهی به تزریق خون یا عمل مجدد نیاز دارد.
نشت ادرار به فضای پشت صفاق
اگر مجاری ادراری به درستی ترمیم نشوند، امکان نشت ادرار به اطراف کلیه و تشکیل یک توده به نام اورینوما وجود دارد که معمولا نیاز به تخلیه و درمان دارد.
آسیب به اعصاب اطراف محل جراحی
گاهی در حین جراحی، عصب های اطراف ناحیه کلیه یا دیواره شکم آسیب می‌ینند که باعث بی‌حسی، گزگز یا درد مزمن می‌شود.
نارسایی کلیوی حاد یا مزمن
در بیماران دارای یک کلیه یا سابقه بیماری کلیوی، جراحی باعث افت ناگهانی عملکرد کلیه‌ها شده که در موارد شدید، دیالیز موقت یا دائمی نیاز است.
فیستول ادراری
در برخی موارد نادر، مجرایی غیرطبیعی بین کلیه یا حالب و پوست یا روده ایجاد می‌شود که باعث نشت مداوم ادرار از محل نامناسب می‌شود و نیاز به ترمیم جراحی دارد.
ترومبوآمبولی ریه
لخته خون ناشی از بی‌تحرکی از پاها به ریه منتقل می‌شود و باعث آمبولی ریه می‌شود، این وضعیت اورژانسی و خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد.
انسداد حالب یا تنگی محل اتصال کلیه به حالب
گاهی بعد از جراحی، به دلیل التهاب یا زخم، مسیر عبور ادرار تنگ می‌شود که باعث انسداد، درد و عفونت های مکرر می‌شود و نیاز به جراحی اصلاحی دارد.
راه‌های کاهش و پیشگیری از عوارض عمل سنگ کلیه
راه های کاهش و پیشگیری از عوارض عمل جراحی سنگ کلیه نقش بسیار مهمی در بهبود روند درمان و افزایش کیفیت زندگی بیمار دارند، در ادامه مهم ترین اقدامات پیشگیرانه توضیح داده شده است:
- با توجه به اندازه، محل و نوع سنگ کلیه، انتخاب روش کم تهاجمی و مناسب ترین روش جراحی خطر عوارض را کاهش می‌دهد.
- جراحی توسط پزشک با تجربه و در مراکز مجهز باعث کاهش خطرات و عوارض پس از عمل می‌شود.
- ارزیابی دقیق از وضعیت کلیه‌ها، بیماری های زمینه‌ای و آزمایشات لازم برای کاهش خطرات احتمالی حیاتی است.
- شست و شوی دقیق محل جراحی، استفاده از آنتی بیوتیک های پیشگیرانه و مراقبت های بهداشتی بعد از عمل به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.
- استفاده از داروهای مسکن مناسب و رعایت نکات مراقبتی، از جمله استراحت و مصرف مایعات کافی، در بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض نقش دارد.
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی بهبودی و تشخیص زودهنگام عوارض احتمالی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- مصرف مایعات زیاد، کاهش مصرف نمک و مواد سنگ ساز، و ورزش منظم خطر تشکیل سنگ جدید را کاهش می‌دهد.
- آگاهی از علائمی مانند تب، درد شدید، خونریزی یا تغییر در ادرار به بیمار کمک می‌کند سریع‌تر به پزشک مراجعه کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمان مراجعه به پزشک پس از جراحی سنگ کلیه بسیار حیاتی است و باید به موارد زیر توجه ویژه داشت:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد که نشان دهنده عفونت است.
- خونریزی شدید یا خون در ادرار که به طور ناگهانی افزایش یابد.
- درد شدید و غیرقابل کنترل در ناحیه کلیه یا پهلو.
- تورم، قرمزی یا درد شدید در محل جراحی.
- مشکل در دفع ادرار، کاهش حجم ادرار یا قطع ادرار کامل.
- تنگی نفس، سرگیجه یا ضعف ناگهانی که نشانه عوارض جدی است.
- ترشح غیرطبیعی یا بوی نامطبوع از محل برش یا دستگاه ادراری.
- حالت تهوع، استفراغ مداوم یا عدم توانایی در خوردن و آشامیدن.
- احساس بی‌حسی، گزگز یا ضعف در پاها یا سایر اندام‌ها.
- علائم غیرمعمول یا نگرانی‌های شخصی که با روند بهبودی سازگار نیستند.
سوالات متداول
درد بعد از جراحی سنگ کلیه چند روز تا یک هفته طول می‌کشد و با مصرف مسکن کنترل می‌شود، اگر درد شدید یا طولانی شد، باید به پزشک مراجعه کرد.
جراحی سنگ کلیه به ندرت باعث نارسایی کلیه می‌شود، اما در بیماران با مشکلات زمینه‌ای یا آسیب شدید کلیه، احتمال کاهش عملکرد وجود دارد که نیاز به مراقبت ویژه دارد.
در نهایت…
جراحی سنگ کلیه روشی مؤثر برای درمان سنگ های بزرگ و مقاوم است، اما با عوارضی مانند درد، خونریزی، عفونت و آسیب به کلیه همراه است که با انتخاب روش مناسب، مراقبت‌های دقیق قبل و بعد از عمل و پیگیری منظم، می‌توان این عوارض را به حداقل رساند، آگاهی بیمار از علائم هشدار دهنده و مراجعه به موقع به پزشک نقش کلیدی در بهبود سریع و جلوگیری از مشکلات جدی دارد.