عفونت مجرای ادراری (علت، علائم، تشخیص، درمان)

عفونت مجاری ادراری یکی از شایع‌ ترین مشکلات سیستم ادراری است که، افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما در زنان به دلیل ساختار خاص دستگاه ادراری، بیشتر دیده می‌شود. این عفونت که معمولا توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود، علائم مختلفی به همراه دارد. اگرچه این مشکل در بسیاری از موارد قابل درمان است اما در صورت عدم درمان به ‌موقع، به عفونت‌های پیچیده‌تر، مانند عفونت کلیه، منجر می‌شود. شناخت علل و علائم عفونت مجاری ادراری و مشورت با پزشک، به پیشگیری و درمان سریع‌ آن کمک می‌کند.

علت بروز عفونت مجرای ادرار

عفونت مجرای ادرار در هر قسمتی از سیستم ادراری مانند مجرای ادرار ، مثانه یا کلیه ‌ها اتفاق می‌افتد. علت اصلی بروز این نوع عفونت، ورود باکتری ‌ها به مجرای ادرار است که باعث التهاب و عفونت می‌شود. اما عوامل دیگری نیز در بروز این عفونت‌ ها نقش دارند. علت ‌های اصلی بروز عفونت مجرای ادرار در ادامه بیان شده است.

ورود باکتری‌ها به مجرای ادرار

بیشتر عفونت‌ های مجرای ادرار ناشی از ورود باکتری ‌ها به مجرای ادرار است که از طریق مقعد، پوست اطراف ناحیه تناسلی یا حتی دستگاه گوارش رخ می‌دهد. این باکتری‌ ها از طریق مجرای ادرار به مثانه و سایر قسمت‌ های سیستم ادراری گسترش می‌یابند.

آلودگی از طریق رابطه جنسی

رابطه جنسی باعث انتقال باکتری ‌ها به مجرای ادرار می‌شود. باکتری ‌ها از ناحیه واژن یا مقعد وارد مجرای ادرار می‌شوند. این نوع ابتلا به عفونت به ویژه در زنان بیشتر رایج است، چرا که مجرای ادرار آن ها کوتاه ‌تر از مردان است.

عدم رعایت بهداشت شخصی

عدم رعایت بهداشت شخصی در نواحی تناسلی، به ویژه در زنان، باعث تجمع باکتری‌ ها و انتقال آن ها به مجرای ادرار می‌شود. به عنوان مثال، از جلو به عقب پاک کردن ناحیه تناسلی پس از اجابت مزاج خطر ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد.

وجود سنگ ‌های ادراری

سنگ ‌های کلیوی یا مثانه باعث انسداد مجرای ادرار یا ایجاد شرایطی می‌شوند که به رشد باکتری‌ ها منجر می‌شود. همچنین، سنگ ‌ها به ‌طور مستقیم باعث آسیب به دیواره‌ های مثانه و مجرای ادرار می‌شوند که شرایط را برای عفونت فراهم می‌کنند.

استفاده از کاتتر ادراری

افرادی که به دلایلی مجبور به استفاده از کاتتر ادراری هستند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ‌های مجرای ادرار قرار دارند. استفاده طولانی‌ مدت از کاتتر باکتری ‌ها را وارد سیستم ادراری می‌کند.

اختلالات سیستم ایمنی

افراد با ضعف سیستم ایمنی مانند افرادی که به دیابت مبتلا هستند یا درمان‌ های سرکوب ‌کننده ایمنی دریافت می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ‌های ادراری هستند.

بی‌اختیاری ادراری یا احتباس ادرار

بی‌اختیاری ادراری یا ناتوانی در تخلیه کامل مثانه باعث ایجاد شرایطی می‌شود که به رشد باکتری‌ ها در سیستم ادراری کمک می‌کند. همچنین، احتباس ادرار باعث ایجاد عفونت ‌های مکرر مجرای ادرار می‌شود.

آسیب یا التهاب مجرا یا مثانه

آسیب یا التهاب به دلیل جراحی یا اصطکاک ‌های ناشی از فعالیت ‌های جنسی در ایجاد عفونت مجرای ادرار نقش دارند. این آسیب‌ ها باکتری ‌ها را به سیستم ادراری وارد کرده و باعث عفونت می‌شوند.

تغییرات هورمونی

در زنان، تغییرات هورمونی مانند آنچه در دوران بارداری، یائسگی یا استفاده از داروهای هورمونی اتفاق می‌افتد، شرایط را برای بروز عفونت‌ های مجرای ادرار تسهیل می‌کند. به عنوان مثال، کاهش استروژن در دوران یائسگی باعث کاهش قدرت دفاعی واژن در برابر باکتری ‌ها می‌شود.

نشانه های عفونت مجرای ادرار

عفونت مجرای ادرار با علائمی همراه است که نشان ‌دهنده وجود عفونت در نواحی مختلف سیستم ادراری است. بسته به شدت و محل عفونت، نشانه‌ها متفاوت هستند. در ادامه، به مهمترین نشانه‌ های عفونت مجرای ادرار اشاره شده است:

• یکی از شایع‌ ترین علائم عفونت مجرای ادرار، احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن است. این درد به ‌طور مداوم یا فقط در حین ادرار رخ می‌دهد.
• افرادی که دچار عفونت مجرای ادرار هستند، احساس می‌کنند که باید به طور مداوم و فوری ادرار کنند، حتی اگر مثانه‌ شان پر نباشد. این احساس به ‌ویژه در شب ها بیشتر مشهود است.
• ادرار کدر می‌شود و بوی تند و ناخوشایند پیدا می‌کند. این تغییر در ظاهر و بوی ادرار یکی از علائم رایج عفونت ‌های مجرای ادرار است.
• در برخی از موارد، خون در ادرار مشاهده می‌شود. این علامت در موارد عفونت ‌های شدید یا همراه با آسیب به دیواره ‌های مجرای ادرار یا مثانه رخ می‌دهد.
• افراد مبتلا به عفونت مجرای ادرار درد یا فشار در ناحیه شکم، پایین شکم یا لگن را تجربه می‌کنند. این درد در هنگام ادرار کردن یا بعد از آن شدت می‌یابد.
• در صورتی که عفونت به کلیه ‌ها گسترش یابد، بیمار تب و لرز می‎کند. این علائم معمولا نشان ‌دهنده عفونت جدی ‌تری است که نیاز به درمان فوری خواهد داشت.
• عفونت مجرای ادرار باعث ایجاد احساس خستگی عمومی و ضعف در فرد می‌شود. این علائم بیشتر در مواردی که عفونت گسترده شده است، مشاهده می‌شوند.
• در موارد شدیدتر، به ویژه در عفونت ‌های کلیه ‌ای، فرد دچار تهوع و استفراغ می‌شود. این علائم به دلیل گسترش عفونت و تأثیر آن بر کلیه‌ ها رخ می‌دهد.
• اگر عفونت به کلیه‌ ها رسیده باشد، فرد درد شدیدی در ناحیه کمر یا پهلو احساس می‌کند. این درد به‌ طور مشخص در یک سمت کمر یا دو طرف آن می‎باشد.
• برخی افراد مبتلا به عفونت مجرای ادرار احساس می‌کنند که ادرار کردن آن ها کامل نیست و هنوز حس تخلیه مثانه را حتی پس از دفع ادرار دارند.

نحوه تشخیص عفونت مجرای ادرار

تشخیص عفونت مجرای ادرار از طریق ارزیابی سوابق پزشکی بیمار، علائم بالینی و انجام آزمایش ‌های مربوطه صورت می‌گیرد. پزشک از بیمار می‌خواهد که آزمایش ادرار انجام دهد، تا وجود باکتری‌ ها، خون یا پروتئین‌ ها در ادرار را بررسی کند. در آزمایش ادرار، حضور نیترات ‌ها و لکوسیت ‌های استراز که نشان ‌دهنده عفونت است، تأیید کننده تشخیص عفونت خواهد بود. در برخی موارد، اگر عفونت مکرر باشد یا علائم به درمان پاسخ ندهد، پزشک از کشت ادرار برای شناسایی نوع دقیق باکتری عامل و انتخاب آنتی ‌بیوتیک مناسب استفاده می‌کند. در صورتی که عفونت به کلیه ‌ها گسترش یابد، پزشک به آزمایش ‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی کلیه یا سیستوسکوپی نیز نیاز خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: تنگی مجرای ادرار

چه افرادی بیشتر به عفونت مجرای ادرار مبتلا می شوند؟

عفونت مجرای ادرار بیشتر در افرادی که شرایط خاصی دارند یا در معرض عوامل خطر هستند، بروز می‌کند. این افراد به دلایل آناتومیکی، فیزیولوژیکی یا محیطی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ‌های مجرای ادرار قرار دارند. در ادامه، به گروه‌های پرخطر اشاره می‌کنیم.

• زنان بیشتر از مردان به عفونت‌ های مجرای ادرار مبتلا می‌شوند، زیرا مجرای ادرار آنها کوتاه است و این امر باعث می‌شود باکتری ‌ها راحت وارد مثانه ‌شوند. همچنین، تغییرات هورمونی در دوران بارداری یا یائسگی خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

• افراد بالای ۶۵ سال به دلیل کاهش توانایی سیستم ایمنی و تغییرات فیزیولوژیکی در دستگاه ادراری، بیشتر در معرض عفونت ‌های مجرای ادرار قرار دارند. همچنین، مشکلاتی مانند احتباس ادرار یا استفاده از کاتتر ادراری در این گروه سنی شایع ‌تر است که خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

• افرادی که به دلایل پزشکی از کاتتر ادراری برای تخلیه ادرار استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ‌های مجرای ادرار هستند. استفاده از کاتتر باکتری ‌ها را به سیستم ادراری وارد می‌کند.

• افراد مبتلا به دیابت، دیابت باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی و افزایش قند در ادرار می‌شود که محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ ها فراهم می‌کند.

• افرادی که به بیماری‌ های مزمن مانند اختلالات سیستم ایمنی یا سنگ کلیه مبتلا هستند، بیشتر در معرض عفونت ‌های ادراری قرار دارند.

• رابطه جنسی به انتقال باکتری‌ ها به مجرای ادرار منجر می‌شود، به ‌ویژه در خانم ها این مسئله وجود دارد. این نوع عفونت‌ ها به ‌ویژه در دوران جوانی یا افرادی که چندین شریک جنسی دارند، شایع هستند.

• افرادی که به طور مکرر آنتی ‌بیوتیک مصرف می‌کنند.

• زنان باردار، در دوران بارداری، هورمون‌ های بارداری باعث شل شدن عضلات مثانه می‌شوند که در نتیجه ادرار به طور کامل تخلیه نمی‌شود و زمینه برای رشد باکتری ‌ها فراهم می‌شود.

• افرادی که تحت درمان‌های خاص مانند شیمی ‌درمانی یا رادیوتراپی قرار دارند، به دلیل سرکوب سیستم ایمنی، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌ های ادراری هستند.

انواع عفونت مجاری ادراری

همانطور که بیان شد، عفونت‌های مجاری ادراری به عفونت‌ هایی گفته می‌شود که در هر قسمت از سیستم ادراری رخ می‌دهند. سیستم ادراری شامل کلیه ‌ها، حالب ‌ها، مثانه و مجرای ادرار است. بسته به محل دقیق عفونت، انواع مختلفی از عفونت‌ های مجاری ادراری وجود دارد که با علائم متفاوتی همراه است. در ادامه، انواع مختلف این عفونت‌ ها را معرفی می‌کنیم.

عفونت مثانه

سیستیت شایع‌ ترین نوع عفونت مجاری ادراری است که در اثر باکتری‌ها در مثانه ایجاد می‌شود.

اورتریت

اورتریت به التهاب مجرای ادرار گفته می‌شود که در آن باکتری ‌ها وارد مجرای ادرار می‌شوند و موجب عفونت می‌گردند.

عفونت کلیه

پیلونفریت عفونتی است که از مثانه به کلیه‌ ها سرایت کرده و باعث التهاب و عفونت در کلیه‌ها می‌شود.

عفونت حالب

زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ ها از مثانه به حالب‌ ها سرایت می‌کنند.

روش های درمان عفونت مجرای ادراری

درمان عفونت مجاری ادراری به نوع و محل عفونت بستگی دارد، در ادامه به روش‌ های مختلف درمان عفونت مجرای ادراری اشاره می‌کنیم.

آنتی بیوتیک ‌ها

آنتی‌بیوتیک ‌ها اساس درمان عفونت مجرای ادراری را تشکیل می‌دهند. پزشک بر اساس نوع باکتری عامل و حساسیت آن به آنتی ‌بیوتیک‌ ها، داروهای مناسب را تجویز می‌کند. درمان با آنتی ‌بیوتیک‌ های خوراکی برای عفونت‌ های مثانه و مجرای ادرار کافی است. در موارد شدیدتر یا عفونت ‌های کلیه، نیاز به درمان با آنتی ‌بیوتیک ‌های تزریقی است. مدت زمان درمان بسته به شدت عفونت ۳ تا ۷ روز است. در برخی موارد عفونت‌ های ادراری مکرر، پزشک داروهایی برای پیشگیری از عفونت‌ های آینده تجویز می‌کند.

استراحت و مصرف مایعات کافی

استراحت کافی و نوشیدن مایعات زیاد به خروج باکتری‌ ها از مجرای ادرار کمک می‌کند. نوشیدن آب و آبمیوه‌های طبیعی به رقیق شدن ادرار و دفع باکتری‌ ها کمک می‌کند.

استفاده از داروهای مسکن

برای کاهش درد و سوزش هنگام ادرار، پزشک داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن یا داروهایی مانند فنازوپیریدین تجویز می‌کند که به کاهش سوزش و درد هنگام ادرار کمک می‌کند. این داروها فقط برای تسکین علائم استفاده می‌شوند و به درمان خود عفونت کمک نمی‌کنند.

اگر عفونت با سنگ ‌های کلیه یا انسداد مجاری ادراری مرتبط باشد، لازم است درمان‌ های جراحی یا دستگاه‌ های پزشکی مثل کاتتر ادراری برای رفع مشکل انجام شود.

روش های پیشگیری از عفونت مجرای ادراری

پیشگیری از عفونت مجاری ادراری بسیار مهم است، به ویژه برای افرادی که سابقه عفونت‌ های ادراری مکرر دارند یا در معرض خطر هستند. روش ‌های مؤثر برای پیشگیری از عفونت ‌های مجاری ادراری:

• نوشیدن مایعات کافی

• ادرار کردن به موقع و کامل

• رعایت بهداشت مناسب

• پوشیدن لباس زیر مناسب

• پرهیز از استفاده طولانی‌مدت از کاتتر ادراری

• حفظ تعادل طبیعی باکتری‌های ادراری

• پرهیز از مواد تحریک‌ کننده

• رعایت بهداشت در دوران بارداری

• درمان مشکلات زمینه ‌ای

سوالات متداول

سخن نهایی…

عفونت‌ های مجاری ادراری نه تنها آزار دهنده هستند، بلکه در صورت عدم درمان به موقع، به مشکلات جدی ‌تری همچون عفونت کلیه‌ ها منجر می‌شوند. با این حال، پیشگیری از این عفونت ‌ها از طریق رعایت بهداشت مناسب، مصرف مایعات کافی و درمان به موقع به طور موثری از بروز آن‌ ها جلوگیری می‌کند. آگاهی از عوامل خطر، رعایت روش ‌های بهداشتی و مراجعه منظم به پزشک در صورت وجود علائم مشکوک، راه‌ حلی موثر برای حفظ سلامت دستگاه ادراری و پیشگیری از عواقب ناخوشایند است. با اتخاذ شیوه‌ های صحیح مراقبت از بدن، می‌توانیم زندگی سالم‌ تری داشته باشیم و از مشکلات رایج ادراری دور بمانیم.