بی اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات یکی از عوارض شایع است که برخی بیماران را به ویژه در هفته‌ها یا ماه‌های اولیه بعد از عمل درگیر می‌کند و این مشکل به صورت نشت ناخواسته ادرار هنگام عطسه، سرفه یا انجام فعالیت بدنی بروز می‌یابد و می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد، نوع جراحی، سن بیمار و وضعیت سلامت کلی در بروز این عارضه نقش دارند، اما بی‌اختیاری ادرار بعد از عمل پروستات دائمی است یا قابل درمان است؟
عوامل موثر بر روی بی اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات
عوامل متعددی بر بروز یا شدت بی‌اختیاری ادرار پس از جراحی پروستات تأثیر می‌گذارند، در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
نوع جراحی پروستات
جراحی‌هایی مانند پروستاتکتومی رادیکال (برداشتن کامل پروستات) بیشتر از روش‌های کم‌تهاجمی باعث آسیب به عضلات کنترل‌کننده ادرار می‌شوند.
سن بیمار
افراد مسن‌تر ریسک بیشتری برای بی‌اختیاری دارند، چون عضلات کف لگن و اسفنکتر ضعیف‌تر هستند.
وضعیت عضلات کف لگن
اگر عضلات کف لگن ضعیف باشند یا قبل از عمل تمرین نشده باشند، احتمال بی‌اختیاری افزایش می‌یابد.
وضعیت کلی سلامت فرد
بیماران دیابتی یا افرادی با سابقه مشکلات عصبی مانند سکته مغزی یا پارکینسون بیشتر در معرض بی‌اختیاری هستند.
مهارت جراح
حفظ عصب‌ها و ساختارهای اطراف مثانه و مجرای ادراری در حین جراحی تأثیر مستقیمی بر عملکرد اسفنکتر دارد.
وزن و سبک زندگی
چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک فشار بر عضلات لگن را افزایش داده و ریسک بی‌اختیاری را بالا می‌برند.
عفونت‌ها
عفونت های بعد از عمل یا تأخیر در ترمیم بافت‌ها می‌توانند بازگشت کنترل ادرار را کند یا مختل کنند.
بی اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات، طبیعی است؟
بی‌اختیاری ادرار پس از جراحی پروستات، به‌ویژه در هفته‌ها و ماه‌های ابتدایی، عارضه‌ای نسبتا طبیعی و شایع است و این وضعیت به دلیل آسیب موقت به عضلات یا اعصاب کنترل‌کننده ادرار در طول جراحی ایجاد می‌شود، بسیاری از بیماران با گذشت زمان، فیزیوتراپی کف لگن و مراقبت‌های لازم، به کنترل کامل ادرار بازمی‌گردند، اما اگر بی‌اختیاری بیش از ۶ تا ۱۲ ماه ادامه داشت، نیاز به بررسی بیشتر و درمان تخصصی وجود دارد.
مدت زمان بهبودی بی اختیاری ادراری بعد از جراحی پروستات
مدت زمان بهبودی بی‌اختیاری ادراری پس از جراحی پروستات در افراد مختلف متفاوت است، اما در اکثر موارد، بین ۳ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد تا کنترل کامل ادرار بازگردد.
بیشتر بیماران در ۳ ماه اول بهبود نسبی پیدا می‌کنند و تا پایان سال، بسیاری به وضعیت طبیعی یا قابل‌قبول می‌رسند، با این حال، برخی ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند فیزیوتراپی، دارو یا حتی جراحی داشته باشند، تمرین‌های تقویت عضلات کف لگن (مثل تمرینات کگل) روند بهبود را تسریع می‌کنند.
نحوه تشخیص بی اختیاری ادرار بعد از عمل پروستات
تشخیص بی‌اختیاری ادرار پس از عمل پروستات معمولا با بررسی علائم بیمار و انجام آزمایش‌های تکمیلی توسط پزشک متخصص انجام می‌شود، در ادامه مراحل رایج تشخیص را مرور می‌کنیم:
- گرفتن شرح حال دقیق از بیمار
- پزشک وضعیت عضلات کف لگن، مثانه و وجود التهاب یا مشکلات احتمالی دیگر را بررسی می‌کند.
- آزمایش ادرار برای رد عفونت یا وجود خون در ادرار که ممکن است علائم مشابه ایجاد کند.
- با سونوگرافی یا سوند، میزان ادرار باقی‌مانده بعد از تخلیه اندازه‌گیری می‌شود تا کارایی مثانه بررسی شود.
- با استفاده از پد مخصوص، میزان نشت ادرار طی یک بازه زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌شود.
روش های درمان بی اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات
درمان بی‌اختیاری ادرار پس از جراحی پروستات بسته به شدت، مدت و نوع بی‌اختیاری متفاوت است و در بسیاری از موارد، این عارضه با گذشت زمان و پیروی از روش‌های درمانی بهبود می‌یابد، در ادامه، روش‌های درمانی را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم:
تمرینات تقویت عضلات کف لگن
مؤثرترین و غیرتهاجمی‌ترین روش برای تقویت عضلات کنترل‌کننده ادرار است و باید به‌صورت روزانه و منظم انجام شود و می‌توان از فیزیوتراپیست برای آموزش دقیق آن کمک گرفت.
فیزیوتراپی تخصصی لگن
در کنار تمرینات کگل، فیزیوتراپی با استفاده از دستگاه‌های تقویتی، بازآموزی عضلات و تنظیم وضعیت بدن، کنترل ادرار را بهبود دهد.
دارو درمانی
در برخی موارد پزشک داروهایی برای بهبود عملکرد مثانه و کاهش انقباضات ناگهانی آن تجویز می‌کند که این داروها بیشتر در بی‌اختیاری فوریتی مؤثرند.
تغییرات سبک زندگی
- کاهش مصرف کافئین و الکل
- کاهش وزن
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
- زمان‌بندی ادرار
استفاده از وسایل حمایتی موقت
پدهای جاذب، شورت‌های مخصوص یا سوندها می‌توانند در دوره نقاهت کمک‌کننده باشند.
جراحی‌های ترمیمی
در موارد شدید یا مقاوم به درمان، جراحی انجام می‌شود که روش های جراحی عبارتند از:
اسفنکتر مصنوعی ادراری (AUS)
این روش، موثرترین و رایج‌ترین جراحی برای مردانی است که دچار بی‌اختیاری متوسط تا شدید هستند و نجوه عملکرد آن به این صورت است که دستگاه از یک کاف (حلقه بادی)، پمپ و مخزن تشکیل شده که به دور پیشابراه نصب می‌شود و در حالت عادی کاف، پیشابراه را می‌بندد تا از نشت جلوگیری کند و برای ادرار کردن، بیمار پمپ کوچکی را درون کیسه بیضه فشار می‌دهد تا کاف باز شود.
| مزایا | معایب |
| بازیابی کنترل مناسب ادرار | نیاز به جراحی مجدد در برخی موارد |
| نتایج بلندمدت رضایت‌بخش | احتمال عفونت یا خرابی دستگاه |
نوار حمایتی زیر پیشابراه
این روش برای مردانی با بی‌اختیاری خفیف تا متوسط مناسب است، در این روش، نواری از جنس خاص زیر پیشابراه قرار می‌گیرد تا با بالا نگه داشتن آن، جلوی نشت ادرار را بگیرد.
| مزایا | معایب |
| جراحی ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر نسبت به اسفنکتر مصنوعی | در بیماران با بی‌اختیاری شدید معمولاً مؤثر نیست. |
| عدم نیاز به فعال‌سازی دستی (برخلاف AUS) | امکان افت عملکرد در درازمدت |
| دوره نقاهت کوتاه‌تر | – |
تزریق فیلرها یا عوامل حجیم‌کننده اطراف پیشابراه
روش موقت‌تری است که گاهی برای بی‌اختیاری خفیف استفاده می‌شود، ماده‌ای برای افزایش فشار در اطراف پیشابراه تزریق می‌شود تا جریان ادرار بهتر کنترل شود و بیشتر برای کسانی است که گزینه جراحی کامل نیستند.
نکاتی در خصوص بی اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات
- بی‌اختیاری اغلب موقتی است، نشت ادرار بعد از عمل پروستات مخصوصا در چند ماه اول پس از جراحی به‌مرور بهبود می‌یابد.
- تقویت عضلات کف لگن با تمرینات منظم کگل می‌تواند به بهبود سریع‌تر کنترل ادرار کمک کند.
- کافئین، الکل و غذاهای تند می‌توانند مثانه را تحریک کرده و علائم بی‌اختیاری را تشدید کنند.
- نوشیدن آب کافی مهم است، اما از نوشیدن زیاد در زمان کوتاه یا قبل از خواب پرهیز شود تا شب‌ادراری کاهش یابد.
- استفاده از پد مخصوص در روزهای اول کمک‌کننده است
- در صورت تداوم بیش از ۶ ماه، نیاز به بررسی تخصصی وجود دارد.
سوالات متداول
اگر نشت ادرار بعد از ۶ ماه ادامه داشت یا شدید بود، بهتر است برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
در برخی موارد پزشک داروهای مثانه یا ضداسپاسم تجویز می‌کند، ولی اغلب درمان اولیه غیردارویی است.
در نهایت…
بی‌اختیاری ادرار بعد از جراحی پروستات یک عارضه شایع و اغلب موقتی است که با مراقبت صحیح، تمرینات کف لگن و پیگیری پزشکی قابل بهبود است. در بیشتر موارد، طی چند ماه کنترل ادرار بازمی‌گردد و نگرانی طولانی‌مدت وجود ندارد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، نقش کلیدی در کاهش علائم دارد.